ការរស់នៅជាមួយជំងឺទឹកនោមផ្អែម
អ្នកអាចស្វែងរកព័ត៌មានចាំបាច់ដើម្បីស្វែងយល់អំពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម ផលប៉ះពាល់របស់វា មូលហេតុ ផលវិបាក និងរបៀបគ្រប់គ្រងជំងឺទឹកនោមផ្អែម។
ជំងឺទឹកនោមផ្អែម
តើជំងឺទឹកនោមផ្អែមជាអ្វី?
ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជាជំងឺមេតាបូលីសរ៉ាំរ៉ៃ។ វាជាជំងឺរុំារ៉ែដែលប៉ះពាល់ដល់វិធីរំលាយអាហារនៅក្នុងខ្លួន។ ដោយសារអាហារត្រូវបានរំលាយជាម៉ូលេគុលតូចៗ ដែលអាចប្រើជាប្រភពថាមពលដោយកោសិការបស់រាងកាយ កាបូអ៊ីដ្រាតភាគច្រើនប្រែទៅជាគ្លុយកូស និងត្រូវបញ្ចេញទៅក្នុងចរន្តឈាម។
បរិមាណជាតិស្ករក្នុងឈាមត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយអាំងស៊ុយលីន (insulin) ដែលជាអរម៉ូនដែលផលិតដោយលំពែង ដែលជាសរីរាង្គនៅក្នុងពោះ។ និយាយឱ្យសាមញ្ញ អាំងស៊ុយលីនដើរតួនាទីជាកូនសោរដែលធ្វើឱ្យជាតិស្ករក្នុងឈាមចូលទៅក្នុងកោសិការបស់រាងកាយ ដូចនេះធ្វើឱ្យជាតិស្ករក្នុងឈាមថយចុះ។
ក្នុងករណីមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ការផលិតអាំងស៊ុយលីន (insulin) មិនគ្រប់គ្រាន់ ឬរាងកាយរបស់អ្នកមិនអាចប្រើប្រាស់អាំងស៊ុយលីនបានល្អ ដែលគេហៅថា ភាពធន់នឹងអាំងស៊ុយលីន (insulin resistance)។ ក្នុងករណីណាមួយក៏ដោយ ជាតិស្ករលើសក្នុងចរន្តឈាមអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរ។1
តើជំងឺទឹកនោមផ្អែមត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យរបៀបណា?
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺទឹកនោមផ្អែម ពឹងផ្អែកលើការធ្វើតេស្តជាតិស្ករក្នុងឈាមអាចធ្វើនៅស្ថានភាពផ្សេងៗគ្នាដូចជា នៅពេលពោះទទេ (> 8 ម៉ោង) មុន និងក្រោយពេលផឹកទឹកស្ករពិសេសម្យ៉ាង និងការធ្វើតេស្ត HbA1c ដែលវាស់កម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមជាមធ្យមរយៈពេល 2 ទៅ 3 ខែចុងក្រោយ ឬការធ្វើតេស្តជាតិស្ករក្នុងពេលណាមួយ។ ក្នុងករណីមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទផ្សេង ក្រៅពីប្រភេទទី 2 តម្រូវឱ្យធ្វើតេស្តផ្សេងទៀត។2
តើជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 2 ត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យរបៀបណា?
មានវិធីជាច្រើនដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ ជាធម្មតា វិធីនីមួយៗត្រូវធ្វើម្តងទៀតនៅថ្ងៃទីពីរ ដើម្បីបញ្ជាក់រោគវិនិច្ឆ័យនៃជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ ការធ្វើតេស្តគួរតែត្រូវធ្វើនៅកន្លែងថែទាំសុខភាព (ដូចជាការិយាល័យគ្រូពេទ្យ ឬមន្ទីរពិសោធន៍)។ បើគ្រូពេទ្យបញ្ជាក់ថា កម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់អ្នកខ្ពស់ខ្លាំង ឬប្រសិនបើអ្នកមានរោគសញ្ញាទូទៅនៃជាតិស្ករក្នុងឈាមខ្ពស់ បន្ថែមពីលើតេស្តវិជ្ជមាន គ្រូពេទ្យប្រហែលជាមិនតម្រូវឱ្យធ្វើតេស្តលើកទីពីរ ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺទឹកនោមផ្អែមនោះទេ។ នេះជាវិធីទូទៅចំនួនបី សម្រាប់ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺទឹកនោមផ្អែម៖
HbA1C: ការធ្វើតេស្ត HbA1C វាស់កម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមជាមធ្យមក្នុងរយៈពេល 2 ទៅ 3 ខែចុងក្រោយ។ គុណសម្បត្តិនៃការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យតាមវិធីនេះ គឺអ្នកមិនចាំបាច់ត្រូវតមអាហារ ឬភេសជ្ជៈអ្វីឡើយ។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនៅពេល HbA1C ខ្ពស់ជាង ឬស្មើ 6.5%
តេស្តជាតិស្ករពេលពោះទទេ (FPG)៖ ការធ្វើតេស្តនេះពិនិត្យកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាម ពេលពោះទទេ (លើកលែងតែទឹក) យ៉ាងហោចណាស់ 8 ម៉ោងមុនពេលធ្វើតេស្ត។ ការធ្វើតេស្តនេះ ជាធម្មតាធ្វើនៅពេលព្រឹក មុនអាហារពេលព្រឹក។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ នៅពេលកម្រិតជាតិស្ករពេលពោះទទេខ្ពស់ជាង ឬស្មើ 126 mg/dL
ការធ្វើតេស្តដោយផឹកទឹកស្ករ (OGTT): ការធ្វើតេស្តនេះមានរយៈពេល 2 ម៉ោង ដែលពិនិត្យកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់អ្នកមុន និង 2 ម៉ោងបន្ទាប់ពីអ្នកផឹកទឹកស្ករផ្អែមពិសេស។ តេស្តនេះប្រាប់គ្រូពេទ្យពីរបៀបដែលរាងកាយរបស់អ្នកដំណើរការស្ករ។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ នៅពេលតេស្តដោយផឹកទឹកស្ករ 2 ម៉ោងនេះខ្ពស់ជាង ឬស្មើ 200 mg/dL
American Diabetes Association – Diagnosis.
ជំងឺសកល
តើជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជាជំងឺដែលឧស្សាហ៍កើតមានមែនទេ?
ចម្លើយគឺ ប្រាកដណាស់។ យោងតាមសហព័ន្ធជំងឺទឹកនោមផ្អែមអន្តរជាតិ មនុស្សពេញវ័យចំនួន 537 លាននាក់កំពុងរស់នៅជាមួយជំងឺទឹកនោមផ្អែមនៅទូទាំងពិភពលោក ដែលមានយអ្នកជំងឺ 1 នាក់ក្នុងចំណោមប្រជាជន 10 នាក់។ ចំនួនសរុបនៃអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែមត្រូវបានព្យាករថានឹងកើនឡើងដល់ 643 លាននាក់ (1 ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យ 9 នាក់) នៅឆ្នាំ 2030 និង 784 លាននាក់ (1 នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្សពេញវ័យ 8 នាក់) នៅឆ្នាំ 2045។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមបណ្តាលឱ្យមនុស្សចំនួន 6.7 លាននាក់ស្លាប់ក្នុងឆ្នាំ 2021 ដែលមាន 1 នាក់ស្លាប់រៀងរាល់ 5 វិនាទីម្ដង។3
នៅសហរដ្ឋអាមេរិក មានមនុស្សពេញវ័យ 30.3 លាននាក់មានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ហើយ អ្នកជំងឺ 1 នាក់ក្នុងចំណោម 4 នាក់មិនបានដឹងថា ពួកគាត់មានជំងឺនេះទេ។ 1 នៅឆ្នាំ 2012 ជំងឺទឹកនោមផ្អែមធ្វើឲ្យមានមនុស្សស្លាប់ 1.5 លាននាក់នៅលើពិភពលោក ហើយធ្វើឲ្យមនុស្ស 2.2 លាននាក់ផ្សេងទៀតស្លាប់ ដោយសារការឡើងជាតិស្ករក្នុងឈាមដែលបង្កើនហានិភ័យនៃជំងឺបេះដូង និងសរសៃឈាម និងជំងឺផ្សេងទៀត។2
ប្រភេទផ្សេងៗនៃជំងឺទឹកនោមផ្អែម
ខ្ញុំបានលឺថា ជំងឺទឹកនោមផ្អែមមានប្រភេទផ្សេងៗគ្នា។ តើនេះជាការពិតទេ?
ទោះជាជំងឺទឹកនោមផ្អែមមានប្រភេទផ្សេងគ្នាក៏ដោយ ប្រភេទដែលកើតមានញឹកញាប់ជាងគេ គឺជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 2 ដែលមានប្រហែល 90% នៃករណីជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ ជាធម្មតា វាកើតមានលើមនុស្សពេញវ័យ នៅពេលដែលភាពធន់នឹងអាំងស៊ុយលីនកើតឡើង ឬនៅពេលដែលការផលិតអាំងស៊ុយលីនមិនគ្រប់គ្រាន់។ អ្នកជំងឺមិនមានរោគសញ្ញាអ្វីគួរឲ្យកាត់សម្គាល់ទេរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ដូចនេះការធ្វើតេស្តជាតិស្ករក្នុងឈាមលើអ្នកដែលមានហានិភ័យមានសារៈសំខាន់ ជាពិសេសនៅពេលយើងដឹងថា ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 2 អាចពន្យារ ឬបញ្ចៀសបានដោយសារវិធានការរស់នៅដែលល្អចំពោះសុខភាព។3,4
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 1 (ឬជំងឺទឹកនោមផ្អែមដែលពឹងផ្អែកលើអាំងស៊ុយលីន) កើតឡើងនៅពេលដែលលំពែងមិនផលិតអាំងស៊ុយលីន ឬផលិតតិចតួចបំផុត។ វាកើតឡើងដោយសារតែប្រតិកម្ម autoimmune (ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំវាយប្រហាររាងកាយដោយច្រឡំ) ហើយវាមានប្រហែលជា 5% នៃអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ ខុសពីជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 2 ករណីភាគច្រើនវិវត្តយ៉ាងឆាប់រហ័ស ហើយត្រូវបានគេធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យលើកុមារ ក្មេងជំទង់ ប៉ុន្តែវាក៏អាចកើតលើមនុស្សគ្រប់វ័យ។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 1 មិនអាចការពារបានទេ ហើយវាទាមទារការចាក់ថ្នាំអាំងស៊ុយលីនជារៀងរាល់ថ្ងៃដើម្បីរស់បាន។3,5
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទផ្សេងទៀតក៏មានដែរ ប៉ុន្តែនៅលើគេហទំព័រនេះ ការផ្តោតសំខាន់ គឺទៅលើជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 2។ សម្រាប់សំណួរបន្ថែមអំពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងប្រភេទផ្សេងទៀត សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យរបស់អ្នក។
ការការពារ prediabetes
ខ្ញុំបានលឺអំពីស្ថានភាពមួយហៅថា "prediabetes" ។ តើវាគឺជាអ្វី?
Prediabetes គឺជាស្ថានភាពដែលកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមខ្ពស់ជាងធម្មតា ប៉ុន្តែមិនខ្ពស់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនៃជំងឺទឹកនោមផ្អែមទេ។ មនុស្សរាប់លាននាក់នៅទូទាំងពិភពលោកមិនដឹងថា ពួកគាត់មាន prediabetes ទេ ដូចនេះជាការសំខាន់ដែលយើងត្រូវពិនិត្យជាតិស្ករដើម្បីរកមើលស្ថានភាពនេះ។5
អ្នកមាន prediabetes អាចវិវត្តជាជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី 2 នៅពេលអាយុច្រើន។ មានច្បាប់ "មួយភាគបី" - ប្រហែលមួយភាគបីនៃអ្នកមាន prediabetes នឹងវិវត្តទៅជាជំងឺទឹកនោមផ្អែមក្នុងរយៈពេល 5 ឆ្នាំបន្ទាប់។ មួយភាគបីទៀតនឹងនៅតែមាន prediabetes ដដែល ចំណែកមួយភាគបីផ្សេងទៀតនឹងត្រលប់ទៅធម្មតាវិញ។6
មែនហើយ អ្នកដែលមាន prediabetes មានហានិភ័យខ្ពស់នៃជំងឺបេះដូង និងសរសៃឈាម។ ការគ្រប់គ្រងទម្ងន់អាចជួយបញ្ចៀសការវិវត្តពី prediabetes ទៅជាជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងបញ្ចៀសបញ្ហាបេះដូង និងសរសៃឈាម។6
ឯកសារយោង
4
WHO. Global report on diabetes. 2016.
6
CDC. Type 1 Diabetes – Basics – Diabetes. 2019
7
WHO. FAQs -Frequently Asked Questions on Diabetes. 2016
My Health Partnerផ្តល់ជូនមាតិកាបែបផ្ទាល់ខ្លួន មានការទទួលស្គាល់ និងបានធ្វើបច្ចុប្បន្នភាព សម្រាប់អ្នកជំងឺដែលមានហានិភ័យជំងឹបេះដូង និងសរសៃឈាម ដើម្បីឱ្យពួកគាត់មានសុខភាពកាន់តែល្អ។ អនុវត្តតាមលំហាត់ប្រាណប្រចាំថ្ងៃ ព្រមទាំងរូបមន្តអាហារដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃជំងឺបេះដូង និងសរសៃឈាម។
ជំងឺ
រស់នៅឲ្យកាន់តែប្រសើរ
ព័ត៌មានទូទៅ
My Health Partner ត្រូវបានបង្កើត និងអនុម័តដោយអ្នកជំនាញ៖ អ្នកជំនាញផ្នែកព្យាបាល សមាគមអ្នកជំងឺ និងអ្នកជំនាញអាហាររូបត្ថម្ភ។
មាតិកានេះ មិនមានគោលបំណងជំនួសដំបូន្មានរបស់អ្នកជំនាញវិជ្ជាជីវៈវេជ្ជសាស្រ្តទេ។ សូមស្វែងរកការណែនាំពីគ្រូពេទ្យរបស់អ្នក ឬអ្នកផ្តល់សេវាសុខភាព ដែលមានការទទួលស្គាល់ បើអ្នកមានចម្ងល់ទាក់ទងនឹងស្ថានភាពសុខភាព។
កាលបរិច្ឆេទកែប្រែចុងក្រោយ ៖ 4/9/2023
